یکی از بیماری‌های بسیار شایع در اکثر گونه‌های پرندگان گواتر نام دارد که معمولا به دلیل افزایش سلول‌های تیروئیدی رخ می‌دهد. در این بیماری سلول‌های غده تیروئید به صورت چشمگیری افزایش می‌یابند و در نتیجه اندازه غده تیروئید بزرگ می‌شود و جدی نگرفتن این شرایط به مرور زمان ممکن است اختلالات خطرناکی در پرنده ایجاد کند. در واقع گواتر پرندگان معمولا در تمامی پرندگان همچون کبوترها، قناری‌ها، طوطی‌ها، مرغ عشق‌ها و دیگر پرندگان دیده می‌شود.
علت بروز گواتر در پرندگان چیست؟
گواتر جزء بیماری‌های عمومی و بسیار شایع برای مرغ عشق بوده که به دلیل حساس بودن غده تیروئید در این پرنده وجود این بیماری بسیار دیده می‌شود. غده تیروئید ازجمله غدد بسیار مهم در بدن پرندگان و انسان ها است که در صورت عملکرد درست می‌تواند سوخت‌و‌ساز بدن را تنظیم کند. همچنین این غده بسیار مهم در بدن پرندگان هورمونهای متفاوتی تولید می‌کند که هورمون ید و تیروکسین ازجمله هورمونهای معروف غده تیروئید محسوب می‌شوند.
علاوه‌براین تنظیم میزان هورمونهای ترشح شده از غده تیروئید توسط مغز صورت می‌گیرد، به عنوان‌مثال در صورت زیاد بودن هورمون‌ها مغز سیگنال‌هایی به غده تیروئید ارسال می‌کند تا میزان ترشح هورمون کاهش یابد. یکی از مهم‌ترین عامل برای بزرگ شدن غده تیروئید و ایجاد بیماری گواتر پرندگان کمبود ید در بدن آنها است؛ چراکه با کم بودن ید اندازه غده تیروئید افزایش می‌یابد و بیماری گواتر رخ می‌دهد
عوامل مختلفی در ایجاد بیماری گواتر پرندگان نقش دارند که باتوجه به این عوامل باید از ایجاد بیماری تا حدودی جلوگیری نمایید. موارد زیر چند نمونه از عوامل رایج بیماری گواتر پرندگان به شمار می‌روند.
- مهم‌ترین و اصلی‌ترین عامل بیماری گواتر، کمبود ید در منبع غذایی پرندگان است که به مرور زمان سبب ایجاد بیماری گواتر می‌شود.
- برخی از موارد خوراکی به صورت طبیعی شامل عناصر گواترزا هستند که در صورت مصرف بی رویه این موارد پرنده دچار بیماری گواتر می‌شود. غذاهایی همچون باقلا، بذرک، شلغم، کلم معمولی، کلم سرپیچ، کلم بروکلی و دیگر خانواده‌های کلم در ایجاد بیماری گواتر پرندگان نقش به سزایی دارند.
- در برخی موارد ممکن است پرندگان دچار عفونت شوند که در این صورت غده تیروئید ملتهب و بزرگ شده در صورت عدم درمان گواتر در پرندگان رخ می‌دهد.
نشانه‌های گواتر در پرندگان چیست؟
بیماری گواتر در پرندگان بسیار خطرناک است و در برخی موارد ممکن است سبب به خطر افتادن حیات آنها گردد. غده تیروئید در قسمت قفسه سینه پرندگان قرار دارد و در صورت بزرگ شدن به قلب، ریه‌ها، سیستم گوارشی و قسمت‌های هوایی پرنده فشار وارد می‌کند و در این صورت عملکرد ارگان‌های اصلی با مشکل مواجه می‌شود. موارد زیر چند نمونه از نشانه‌های گواتر در پرندگان هستند که باتوجه به این موارد باید این بیماری را تشخیص دهید.
- یکی از نشانه‌های گواتر پرندگان تشنج و مرگ ناگهانی است؛ زیرا به دلیل فشار بیش از اندازه به قلب و عروق خونی سیستم خونرسانی مختل می‌شود.
- زمانی‌که گواتر در پرندگان رخ دهد به دلیل تنگ شدن مری بلع غذا برای پرنده به سختی صورت خواهد گرفت.
- با بزرگ شدن غده تیروئید چینه دان پرنده متورم می‌شود و در نهایت پرنده نسبت به غذا بی میل خواهد شد.
- در صورت وجود این بیماری در پرندگان ممکن است به دلیل مشکلات گوارشی پرنده دچار بازگشت دانه از منقار و یا استفراغ شود.
- پرندگانی که دچار بیماری گواتر هستند به مرور زمان میل جنسی آنها کاهش پیدا می‌کند و عملا فعالیتی برای تولید مثل و بقای خود انجام نمی‌دهند.
- یکی دیگر از نشانه‌های بیماری گواتر در پرندگان به سختی نفس کشیدن است که به دلیل فشار زیاد غده تیروئید بر روی ریه‌ها ایجاد می‌شود. همچنین در هنگام دم و بازدم پرنده دچار مشکل شده و نفس کشیدن آن به صورت صدای جیغ قابل شنیدن است.
- در برخی پرندگان ممکن است بیماری گواتر سبب کاهش قدرت ایمنی شود؛ زیرا غده تیروئید در صورت عدم عملکرد صحیح متابولیسم بدن را با مشکل روبه‌رو می‌کند.
تشخیص بیماری گواتر پرندگان
برای تشخیص بیماری گواتر در پرندگان بهتر است به دامپزشک مراجعه کنید تا طبق معاینات و آزمایشات لازم بیماری موجود تشخیص داده شود و پس از آن دامپزشک از راه درمانی مناسبی استفاده نماید. همچنین دامپزشک برای تشخیص بیماری گواتر نیاز به یک شرح حال کامل از اولین نشانه‌ها، تغذیه پرنده، سابقه عفونت و… دارد تا بر این اساس آنها بیماری را تشخیص دهد. علاوه‌براین با وجود آزمایش‌های خونی به راحتی می‌توان اختلالات غده تیروئید را مشخص و بیماری موجود را تشخیص داد. البته برای اطمینان بیشتر از بزرگ بودن غده تیروئید انجام رادیوگرافی بسیار کمک کننده است و مسیر تشخیص بیماری گواتر را هموارتر می‌کند.
درمان گواتر پرندگان
در صورتی‌که علت بیماری گواتر مشخص شده باشد باید از یک راه درمانی اصولی استفاده کنید تا به سرعت مشکل ایجاد شده برطرف شود. به عنوان مثال؛ اگر گواتر به دلیل کمبود ید ایجاد شده باشد باید ترکیبات ید به همراه آب را برای پرندگان تهیه کنید تا میزان ید در بدن پرنده تنظیم گردد. همچنین در صورتی‌که پرنده از عوامل خوراکی گواترزا استفاده می‌کند بهتر است مراقبت‌های لازم را به گونه‌ای انجام دهید تا در معرض این بیماری قرار نگیرد.
در برخی موارد بیماری گواتر به دلیل وجود عفونت ایجاد می‌شود که برای درمان گواتر بهتر است ابتدا عفونت را به‌طور کامل درمان نمایید. همچنین توجه داشته باشید که پرندگان در معرض سمومی همچون حشره‌کش‌ها قرار نگیرند، زیرا این عوامل می‌توانند خطرات جدی برای پرندگان ایجاد کنند.
جلوگیری از بیماری گواتر در پرندگان
برای جلوگیری از بیماری گواتر در پرندگان به موارد زیر توجه فرمایید تا قبل از هرگونه بیماری پیشگیری‌های لازم صورت گیرد.
- میزان ید مصرفی در آب و غذای پرنده را تحت نظر دامپزشک تنظیم و کنترل کنید تا از کمبود ید در بدن پرنده تا حدود زیادی جلوگیری شود.
- در هنگام تغذیه پرنده به عوامل گواترزا توجه فرمایید تا با مصرف این عوامل خطری برای پرنده ایجاد نشود.
و اما در پایان
پرندگان ازجمله موجودات حساس هستند که نگهداری آنها نیاز به مراقبت و رسیدگی بسیار بالایی دارد. بیماری گواتر در اکثر پرندگان دیده می‌شود ولی بهتر است مراقبت‌های لازم را به گونه‌ای انجام دهید تا پرندگان از مبتلا شدن به این بیماری ایمن شوند. در صورتی که پرندگان دچار بیماری گواتر شده‌اند بهتر است از یک دامپزشک متخصص در این زمینه کمک بگیرید تا مشکلات دیگری برای پرنده رخ ندهد. همچنین سعی کنید از تجویزهای خودسرانه برای درمان بیماری گواتر در پرندگان تا حدود زیادی جلوگیری نمایید.
